PM e-VIDYA उपक्रम
25 कोटी शालेय मुलांना लाभ : रायगड जिल्ह्यातील ४८ तंत्रस्नेही शिक्षकांचे योगदान डॉ. संदीप वारगे
शालेय विद्यार्थ्यांच्या गुणवत्तापूर्ण शिक्षणासाठी शिक्षक अहोरात्र मेहनत घेत आहेत. शासनाने सुरू केलेल्या PM e-VIDYA या सर्वसमावेशक राष्ट्रीय उपक्रमामुळे देशभरातील तब्बल २५ कोटी शालेय विद्यार्थ्यांना लाभ होणार आहे.
१५ ऑगस्ट २०२५ रोजी PM e-VIDYA चॅनलचे प्रक्षेपण राष्ट्रीय स्तरावर करण्यात आले आहे. या माध्यमातून ग्रामीण व शहरी भागातील सर्व विद्यार्थ्यांना घरबसल्या गुणवत्तापूर्ण शिक्षण मिळणार असून शिक्षकांनाही अध्यापन सुलभ होणार आहे.
संचालक, राज्य शैक्षणिक संशोधन व प्रशिक्षण परिषद, महाराष्ट्र, पुणे यांच्या आदेशानुसार स्टार्स उपक्रम २०२४-२५ अंतर्गत PM e-VIDYA चॅनलसाठी शैक्षणिक ई-साहित्य निर्मितीचे कार्य हाती घेण्यात आले होते. यामध्ये रायगड जिल्ह्यातील ४८ तंत्रस्नेही शिक्षकांची निवड करण्यात आली असून, हे शिक्षक नियमित शालेय कामकाज सांभाळून इतर वेळेत पाठ तयार करण्याचे व रेकॉर्डिंगचे कार्य पूर्ण केले आहे.
डाएट पनवेल यांच्या मार्गदर्शनाखाली या शिक्षकांचे जानेवारी २०२५ मध्ये प्राचार्य डॉ. आय. ए. इनामदार व तत्कालीन वरिष्ठ अधिव्याख्याता सागर तुपे यांच्या मार्गदर्शनाखाली प्रशिक्षण घेण्यात आले होते. त्यानंतर शिक्षकांनी इयत्ता सहावी व सातवी मराठी विषयातील एकूण ८३ शैक्षणिक व्हिडिओ तयार करण्याचे उद्दिष्ट पूर्ण केले होते.
शासनाच्या वतीने पनवेल येथील स्टुडिओमध्ये वृषभ जले हे रेकॉर्डिंगचे समन्वयन करत आहेत. या उपक्रमात सहभागी तज्ज्ञ शिक्षक डॉ.संदीप वारगे (अलिबाग) यांनी सांगितले की, “विद्यार्थ्यांना गुणवत्तापूर्ण शिक्षण देण्यासाठी शिक्षकांनी सातत्याने अभ्यास करून हे व्हिडिओ तयार केले असून त्याचा लाभ सर्वांना होईल.”
या उपक्रमाचे मार्गदर्शन राजेंद्र अंबिके, सविता अष्टेकर आणि संदीप वारगे यांनी केले आहे.
PM e-VIDYA उपक्रम चे वैशिष्ट्ये आणि फायदे
डिजिटल/ऑनलाइन/ऑन-एअर अभ्यास सुरू राहणार – प्रत्येक वर्गासाठी (इयत्ता १ ते १२) स्वतंत्र DTH टीव्ही चॅनेल.
DIKSHA ॲप – शासनाचे डिजिटल नॉलेज शेअरिंग प्लॅटफॉर्म, लाखो विद्यार्थी वापरत आहेत.
SWAYAM (MOOCs) – शालेय व उच्च शिक्षणासाठी ऑनलाइन अभ्यासक्रम उपलब्ध.
रेडिओ व पॉडकास्ट – कम्युनिटी रेडिओ, शिक्षा वाणी व AIR वर पॉडकास्ट प्रक्षेपित होणार.
दृष्टिहीन व श्रवणदोषग्रस्तांसाठी विशेष ई-सामग्री उपलब्ध करून देण्यात येणार.
कोरोना काळातून घेतलेला धडा (PM e-VIDYA उपक्रम)
कोरोना महामारीत शाळा बंद झाल्याने शिक्षण खंडित झाले होते. त्याचा बोध घेऊन शासनाने विद्यार्थ्यांना घरबसल्या शिक्षण मिळावे यासाठी हा उपक्रम हाती घेतला आहे. भविष्यात अशी आपत्ती आली नाही तरी विद्यार्थ्यांना व शिक्षकांना या डिजिटल माध्यमांचा कायमस्वरूपी उपयोग होणार आहे.
PM e-VIDYA उपक्रम मोबाईल अ‍ॅप
(मानव संसाधन विकास मंत्रालय, भारत सरकार यांच्या अधिपत्याखाली)
आता PM e-VIDYA उपक्रम मोबाईल अ‍ॅप डाउनलोड करा आणि शालेय शिक्षणासाठी उपलब्ध असलेल्या ३० भाषांमधील २०० डीटीएच टीव्ही चॅनेल्स मोफत पाहा. हे अ‍ॅप सध्या पायलट प्रकल्प म्हणून चाचणीसाठी सुरू आहे, लवकरच पूर्ण स्वरूपात लागू होणार आहे.
👉 आपल्या प्रतिक्रिया आणि सूचना स्वागतार्ह आहेत.
👉 या अ‍ॅपद्वारे तुम्ही ९५,००० हून अधिक व्हिडिओ ३० भाषांमध्ये (भारतीय सांकेतिक भाषेसह) पूर्णपणे मोफत पाहू शकता.
पीएम ई-विद्या मोबाईल अ‍ॅप अँड्रॉइड आणि ऍपल प्ले स्टोअर सुद्धा उपलब्ध आहेत.
📲 अ‍ॅप डाउनलोड करण्यासाठी दुवे (लिंक्स):
1.Click for the Android App https://play.google.com/store/apps/details?id=gov.in
2.Click for the Apple App:
https://apps.apple.com/in/app/pm-evidya/id6746432378
👉PM e-VIDYA उपक्रम अधिक माहिती :
१. PM e-VIDYA उपक्रमडीटीएच टीव्ही चॅनेल्स मोबाईल अ‍ॅप काय आहे?
हे एक मोबाईल अ‍ॅप आहे ज्याद्वारे २०० पीएम ई-विद्या डीटीएच टीव्ही चॅनेल्सवर प्रसारित होणारे शैक्षणिक साहित्य सहजपणे पाहता येते.
२. हे अ‍ॅप कोण वापरू शकतो?
हे अ‍ॅप विद्यार्थ्यांसाठी, शिक्षकांसाठी आणि इयत्ता १ ते १२ पर्यंतच्या शैक्षणिक सामग्रीत रस असलेल्या प्रत्येकासाठी उपलब्ध आहे.
३. हे अ‍ॅप वापरण्यासाठी शुल्क आहे का?
नाही. हे अ‍ॅप पूर्णपणे मोफत डाउनलोड व वापरता येते.
४. PM e-VIDYA उपक्रम या अ‍ॅपवर कोणत्या प्रकारची शैक्षणिक सामग्री उपलब्ध आहे?
या अ‍ॅपवर अभ्यासक्रमावर आधारित व्हिडिओ धडे, उपक्रम आणि इतर शैक्षणिक साधने उपलब्ध आहेत. ही सामग्री हिंदी, इंग्रजी आणि विविध प्रादेशिक भाषांमध्ये मिळते.
५. हे अ‍ॅप वापरण्यासाठी इंटरनेट आवश्यक आहे का?
होय, व्हिडिओ डाउनलोड किंवा ऑनलाइन पाहण्यासाठी इंटरनेट आवश्यक आहे. मात्र, एकदा सामग्री डाउनलोड केल्यावर ती ऑफलाइनसुद्धा पाहता येते.
PM e-VIDYA उपक्रम वैशिष्ट्ये आणि कार्यपद्धती
६. माझ्या इयत्तेसाठी किंवा विषयासाठी व्हिडिओ कसे शोधता येतील?
या अ‍ॅपमध्ये इयत्ता, विषय, प्रकरण (टॉपिक) आणि भाषा यानुसार फिल्टरची सोय आहे, ज्यामुळे तुम्हाला हवी ती सामग्री सहज मिळते.
७. मी व्हिडिओ डाउनलोड करून नंतर पाहू शकतो का?
होय. या अ‍ॅपमधून तुम्ही व्हिडिओ डाउनलोड करून ऑफलाइन पाहू शकता.
८. अ‍ॅपबद्दल अभिप्राय किंवा सूचना देण्याची सुविधा आहे का?
होय. तुम्ही अ‍ॅपला रेटिंग देऊ शकता आणि बिल्ट-इन फॉर्मद्वारे आपला अभिप्राय पाठवू शकता.
९. या अ‍ॅपमध्ये उपशीर्षके (Subtitles) मिळतात का?
होय. या अ‍ॅपमध्ये AI-निर्मित उपशीर्षके व्हिडिओच्या खालच्या बाजूस दिसतात, ज्यामुळे समजण्यास सोपे जाते.
१०. मी हे व्हिडिओ इतरांना शेअर करू शकतो का?
होय. तुम्ही या अ‍ॅपचे आणि व्हिडिओंचे दुवे सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्मवर शेअर करू शकता.
PM e-VIDYA उपक्रम तांत्रिक व वापरासंबंधी प्रश्न
११. हे अ‍ॅप कोणत्या उपकरणांवर वापरता येते?
हे अ‍ॅप अँड्रॉइड उपकरणांवर उपलब्ध आहे.
१२. मी ठराविक सामग्री कशी शोधू शकतो?
शोधपट्टीत (Search bar) विषय, इयत्ता किंवा भाषेशी संबंधित कीवर्ड टाईप करून तुम्ही आवश्यक सामग्री शोधू शकता.
१३. PM e-VIDYA उपक्रम अ‍ॅप वापरताना तांत्रिक अडचणी आल्यास काय करावे?
अ‍ॅपमधील “Contact Us” विभागातून तुम्ही सपोर्ट टीमशी संपर्क साधू शकता.
१४. इंटरनेट डेटा वाचवण्यासाठी मी व्हिडिओची गुणवत्ता (Quality) कमी-जास्त करू शकतो का?
होय. डेटा वापर नियंत्रणासाठी तुम्ही व्हिडिओ क्वालिटी सेटिंग्ज निवडू शकता.
१५. हे अ‍ॅप सूचना (Notifications) पाठवते का?
होय. या अ‍ॅपमधून नवीन सामग्री, अपडेट्स किंवा महत्त्वाच्या घटनांविषयी सूचना मिळतात. त्या तुम्ही सेटिंग्जमध्ये व्यवस्थापित करू शकता.
PM e-VIDYA उपक्रम सुलभता (Accessibility)
१६. हे अ‍ॅप प्रादेशिक भाषांमध्ये उपलब्ध आहे का?
होय. समावेशकता (Inclusivity) लक्षात घेऊन या अ‍ॅपमध्ये अनेक प्रादेशिक भाषांमधील सामग्री उपलब्ध आहे.
१७. दुर्गम भागातील, जिथे इंटरनेटची सोय स्थिर नाही, अशा मुलांना हे अ‍ॅप वापरता येईल का?
होय. या अ‍ॅपमध्ये ऑफलाइन मोड आहे. मुलं इंटरनेट उपलब्ध असताना सामग्री डाउनलोड करून नंतर ऑफलाइन पाहू शकतात.
१८. हे अ‍ॅप दिव्यांग विद्यार्थ्यांसाठी उपयुक्त आहे का?
होय. हे अ‍ॅप समावेशक रितीने (Inclusive) डिझाइन केलेले आहे. यात उपशीर्षके (Subtitles) आणि बहुभाषिक पर्याय आहेत, ज्यामुळे दिव्यांग विद्यार्थ्यांना मदत होते.
१९. मी वेगवेगळ्या इयत्तांची सामग्री सहज बदलून पाहू शकतो का?
होय. या अ‍ॅपमध्ये विविध इयत्ता आणि विषयांमधील सामग्री सहजपणे नेव्हिगेट करता येते.
PM e-VIDYA उपक्रम तांत्रिक सुसंगतता
२०. हे अ‍ॅप जुन्या (Older) उपकरणांवर चालते का?
होय. हे अ‍ॅप विविध उपकरणांवर, अगदी जुन्या मॉडेल्सवरही चालते, जर ते मूलभूत सिस्टम आवश्यकतांची पूर्तता करत असतील.
PM e-VIDYA उपक्रम धोरणे व सहाय्य (Policies and Support)
२१. अ‍ॅप वापरताना माझी माहिती (Data) सुरक्षित आहे का?
होय. तुमची गोपनीयता आणि सुरक्षा सुनिश्चित करण्यासाठी हे अ‍ॅप कडक डेटा संरक्षण धोरणांचे पालन करते.
२२. या अ‍ॅपमध्ये जाहिराती (Advertisements) आहेत का?
नाही. शिकण्यावर लक्ष केंद्रीत राहावे म्हणून हे अ‍ॅप पूर्णपणे जाहिरात-मुक्त (Ad-free) आहे.
२३. शिक्षक हे अ‍ॅप वापरून संसाधने शेअर करू शकतात का?
शिक्षक विद्यार्थीना हे अ‍ॅप सुचवू शकतात, मात्र या अ‍ॅपवरील सामग्री एनसीईआरटी (NCERT) द्वारे प्रमाणित व व्यवस्थापित केली जाते.
२४. एखादी अडचण कशी कळवावी किंवा नवीन सुविधा सुचवावी?
अ‍ॅपमधील “Report a Bug” किंवा “Suggest a Feature” या पर्यायांचा वापर करून तुम्ही तुमचा अभिप्राय देऊ शकता.
२५. माझा पासवर्ड विसरलो तर काय करावे?
हे अ‍ॅप वापरण्यासाठी पासवर्ड टाकण्याची गरज नाही, त्यामुळे तुम्ही अडचण न येता थेट प्रवेश करू शकता.